ماه گرفتگی عبارت است از وجودخالهایی به صورت لکه های قرمز یا آبی یا بنفش درروی پوست که گاهی هنگام تولد وگاهی روزهای اول بعداز تولد پیدا می شوند .

مساله ایجاد ماه گرفتگی همیشه درابهام بوده وعلت اصلی آن هنوز معلوم نیست .وجه تسمیه آن شاید به علت رنگ قرمز وشکل خاص آن باشد وشاید هم به این علت باشد که قدیمی ها سرنوشت بشر را نتیجه نحوه حرکت اجرام آسمانی به خصوص ماه وخورشید می دانستند ومن جمله نواقص مادرزادی را به آن نسبت می دادند ومعتقد بودند که زن باردار درموقع گرفتن ماه وخورشید نباید به هیچ یک از اعضای بدن خود دست بزند وگرنه درآن عضو جنین ماه گرفتگی ایجاد می شود .اعتقادات خرافی بسیاری در مورد ماه گرفتگی وسایر نقایص مادرزادی درمیان اقوام مختلف موجوداست که علت آن عدم درک واقعی درواقعی عامل اصلی است .نسبت دادن ماه گرفتگی به مادرازجمله عقایدی است که تاکنون دلیل چندانی برای آن وجود نداشت . پاره ای ازعقاید قدیمی هادرمورد ارتباط مادر با ماه گرفتگی بی ضرر بودند من جمله زمانی تصورمی کردند مادرانی که درایام حاملگی ویار شدید مثلا به توت فرنگی دارند این تمایل شدید آنها برروی قسمتی ازبدن جنین نوشته وبه صورت ماه گرفتگی توت فرنگی شکل ظاهر می شود .این عقیده سبب شد که مادران درایام حاملگی ازهیچ نوع غذایی که هوس می کنند محروم نمانند وانواع واقسام غذاها رامردم به راحتی به خانمهای باردار تقدیم نمایند . نمونه دیگر از عقاید بی ضرردرمورد ماه گرفتگی این است که لکه های قرمز ماه گرفتگی درپشت گردن ویا وسط ابرو ویا پلکها را محل بوسه فرشتگان می دانستند . برعکس گاهی این تصورات خرافی سبب تنبیه مادر ویاازبین بردن طفل می گردید که نمونه آن طرد ودورانداختن زال توسط پدرش می باشد .زال بواسطه نقص مادرزادی پوست ومو سفید ازخانواده طرد شد ولی به روایت شاعر بزرگ ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی سیمرغ به داد طفل رسید ودرنتیجه مساعی سیمرغ اززال طرد شده جوانی برومند ، نیرومند وتاریخ ساز به وجود آمد . افزایش آمار ماه گرفتگی درمادرانی که تحت آزمایش نمونه برداری از جفت قرار گرفته اند وهمچنین وجود مارکرهایی خاص جفت دربعض انواع ماه گرفتگی سبب شده تصورکنند ماه گرفتگی حاصل آمبولی وحرکت سلولهای جفت وجایگزینی آنها درنواحی مختلف پوست جنین باشد که دراین صورت نقش مادر درایجاد ماه گرفتگی تا حدی پررنگ می شود. باوجودآن نمی توان تمام موارد ماه گرفتگی را از منشاءبافت جفت تلقی کرد وهرروز دریچه جدیدی برای کشف علت ماه گرفتگی پیدا می شود که ازجمله آخرین آنها نقش بتابلوکرها درکنترل ماه گرفتگی می باشد .

اقسام ماه گرفتگی

ماه گرفتگی ها را به سه دسته مهم تقسیم می کنند :

• همانژیوم اطفال که اسامی دیگر آن ماه گرفتگی توت فرنگی شکل ویا ماه گرفتگی موی رگی می باشد جنس آن از سلولهای آندوتلیال عروق می باشد که تکثیر سریع پیدا کرده واین عارضه را ایجاد می نماید بنا براین در زمره تومورهای خوش خیم به حساب می آید .این نوع ماه گرفتگی درموقع تولد موجود نیست ودرروزهای بعدازتولد پیدا می شود وپس از یک دوره رشد سریع دچار پس رفت وسپس محو می گردند . دوره رشد تا یک سالگی ادامه دارد واز هجده ماهگی دور ه پس رفت شروع می شود . در سی درصد موارد درسه سالگی ودر هفتاددرصد موارد درهفت سالگی ودر صد درصد موارد تا دوازده سالگی محو می شوند اما این محو شدن کامل نیست ویادگاری ازآن به صورت جوشگاه روی پوست باقی می ماند . عوارض عمده این نوع ماه گرفتگی غیرازاسکارعبارتند از : زخمی شدن ، خونریزی ، فشار براعضای مجاور که من جمله دراطراف چشم می تواند سبب بسته شدن پلکها وتنبلی چشم وسرانجام کوری گردد .فشار برراههای تنفسی ویا لوله گوارشی سبب اختلال تنفس ویا اختلال بلع می گردد . این نوع ماه گرفتگی ممکن است منفرد ویا متعدد باشد . اندازه آن گاهی کوچک وگاهی بزرگ وسگمانتال است که منطقه وسیعتری را می پوشاند وگاهی هم اندازه آن متوسط می باشد . این نوماه گرفتگی می تواند سطحی ویا عمقی ویا مجموعه ای از سطح وعمق را گرفتار کند . ماه گرفتگی هایی که دریک طرف صورت ویا اطراف سوراخهایی مانند چشم بینی ، دهان ویا نواحی تناسلی مقعدی ویا روی ستون فقرات باشند عوارض موضعی بیشتری دارند .ماه گرفتگی هایی که متعدد باشند همراه با ماه گرفتگی اعضای داخلی مانند کبد هستند ودراین صورت همراهی آنها با کم کاری تیروئید هم شایع است ونباید ازآن غافل ماند . گاهی این نوع ماه گرفتگی همراه با نقایص متعدد دیگری است که نمونه آن سندرمPHACES است . دراین سندرم علاوه برماه گرفتگی نقص فضای خلفی مغز و آئورت وقلب وچشم واستخوان جناغ با هم در طفل وجود دارد . دونمونه دیگر از ماه گرفتگی اطفال RICH و NICH می باشند . درRICH هنگام تولد توده عروقی بزرگی وجود دارد که به سرعت پس رفت کرده واز بین می رود . در NICH توده عروقی هنگام تولد موجود است ولی هرگز پس رفت نمی کند وتا آخر عمر باقی می ماند . نمونه هایی ازاین نوع ماه گرفتگی به اسامی همانژیوآندوتلیوم کاپوزیفرم وTufted Angioma همراه با عارضه خطرناک KASABACH – MERIT می باشند که حاصل تله افتادن وتخریب پلاکتها وکاهش تعداد آنها و عیب انعقادخون کشنده می باشد .
• ماه گرفتگی لکه شرابی : این نوع ماه گرفتگی مانند لکه ای است که دراثر ریختن شراب در خارج وآب انار درایران برروی پارچه ای سفید ایجادمی شود جنس آن نقص جنینی به صورت ایجاد مویرگهای گشاد در پوست می باشد بنابراین آن را مالفورماسیون مویرگی می نامند . درموقع تولد موجود است وبه تناسب رشد طفل بزرگتر می شود وتا آخر عمر باقی می ماند . معمولا یک طرفه است ونمونه واضح آن در مسیر عصب سه قلوی صورت فراوان می باشد اما گاهی علاوه برمسیر عصب سه قلو همین گشادی مویرگها در مننژ ودر چشم ودر مغز هم موجود است که آنرا sturge- weber سندرم می نامند که سبب افزایش فشار چشم وفلج نیمه بدن وتشنج صرعی وعقب ماندگی فکری وضعف عضلانی در نیمه مقابل بدن می گردد .نمونه دیگر آنژیوم لکه شرابی سندرم KLIPPEL- TRENAUNAY می باشد که درآن همانژیوم لکه شرابی برروی بازویا ران قرار دارد ولی علاوه برآن درنسوج عمیق تر مانند عضله واستخوان گشادی رگهای مختلف شریانی ووریدی وشنتهای شریانی وریدی داریم وعضو مبتلا هم بزرگتر از اندام طرف مقابل می باشد.
• ماه گرفتگی حاصل از نقایص عروقی مختلف شریانی وریدی ویا لنفاوی ویا ایجاد شنتهای شریانی وریدی : این دسته از ماه گرفتگی ها هم درهنگام تولد وجود دارند ومتناسب بارشد طفل رشد می کنند وهرگز از بین نمی روند . دونمونه ازاین نوع ماه گرفتگی که درآن وریدها نقص مادرزادی دارند به نام های BLUE RUBER BLEB NEVUS ومافوسی سیندرم می باشد که درآن مویرگهای سیاهرگی ولنفاوی همراه با اختلال غضروف دردست وپا داریم . نمونه دیگر این نوع ماه گرفتگی بیماری اوسلروبرراندو وآتاکسیاتلانژیکتاتیکا می باشد .