گیرنده های حس بویایی در مخاط بینی قرار دارند. این گیرنده ها توسط هوایی ک وارد بینی می شود و مولکولهای مختلف موجود در آن تحریک شده و توسط رشته های عصبی این تحریک به مرکز بویایی در مغز انتقال میابد. این مرکز محل درک بوهاست، بعضی بوها را دوست دارد و انسان بی اختیار با نفس های عمیق سعی می کند از آن لذت بیشتر ببرد و برعکس اگر بو را نامطبوع تشخیص دهند شخص بی اختیار بینی خود را میگیرد و بسرعت از محل تولید بو دور می شود. مرکز بویایی در انسان به خلاف حیوانات رشد چندانی ندارد شاید مرکز فکر و عقل که در انسان ماکزیمم رشد خود را کرده است جای سایر مراکز را پر کرده است. حس بویایی با وجود رشد کم خود در انسان اثر فراوانی بر زندگی ما دارد و بر این اساس سالانه میلیاردها دلار صرف مواد خوشبو کننده مانند عطر و ادکلن انسانها می شود. منشا و منبع بوها گاهی عوامل خارجی هستند مانند بوی عطر، گل و پیپ و سیگار و قلیان و تریاک و اسفند و انواع و اقسام غذاها و گاهی منبع آن اعضای بدن خود انسان است مانند بوی عرق پا ، زیر بغل و بوی دهان که منشاء همه آنها افزایش فعالیت میکروبها و ایجاد ترکیبات گازی شکل در پوست پا و زیر بغل و نواحی تناسلی و دهان و سایر نقاط لوله گوارش و راههای تنفسی است. گاهی هم اختلالات متابولیک مادرزادی و ارثی و یا اکتسابی مانند اختلالات کبدی و کلیوی و بیماری قند سبب ایجادبوی مخصوص هوای بازدمی می باشند که آنهم به حساب بوی بد دهان گذاشته می شود. ولی منشا آن خود دهان نیست بلکه گازهای تولید شده در خون پس از رسیدن به ریه از طریق تنفس به مشام می رسد. یک نمونه واضح برای اثبات این مسئله مالیدن سیر به پوست کف پاست که سبب استشمام بوی سیر در هوای بازدمی می شود و بالاخره علت چهارم بوی بد دهان توهمهای بویایی است که علت مغزی دارد مانند صرع لب گیجگاهی و تومورهای مغز و امراض روانی است توهم های بویایی گاهی گذراست که نمونه آن صرع لب گیجگاهی است ولی انواع دائمی آن بواسطه تومورهای مغزی و امراض روانی است در توهم های بویایی فقط شخص بیمار این احساس را دارد ولی در معاینه توسط پزشک و یا معاشرین بویی حس نمی شود لذا در مورد بوی بد اگر خود بیمار از آن شاکی باشد باید حتما" نظر پزشک و دیگران را هم جستجو کرد البته این را هم باید در نظر داشت که گاهی بوی بد جنبه منقطع دارد و دائم حس نمی شود لذا چند بار بایستی بیمار را معاینه کرد نمونه بوهای منقطع بوهای با منشاء مری است زیرا مری در حالت معمول حالت کولاپس دارد وبوی آن خارج نمی شود ولی هنگام آرغ زدن این بو از مری خارج و به مشام می رسد.

بزاق حالت استریل دارد و نه تنها بویی ندارد بلکه بعلت شستشوی مخاط دهان و PH اسیدی اثر میکرب کش داشته و ضد بوست. برعکس کم شدن بزاق دهان بهر علتی باشد مانند هنگام خواب ویا داروهایی که سبب کاهش بزاق می شوند باعث افزایش میکروبهای مخاط دهان و تجزیه و تخمیر ذرات غذایی و سلولهای مخاطی و ایجاد بوی نامطبوع می شود. بوی تنفس نوزادان و اطفال ملایم و شیرین ولی بوی تنفس بالغین تندتر و بوی تنفس پیران بواسطه خرابی دندان و لثه و یا دندانهای مصنوعی نامناسب و کمی ترشح بزاق نامطبوع است. بوی دهان بعضی خانمها در ایام پریود تغییر کرده و نامساعد می گردد.

از جمله بیماریهایی سیستمی که سبب بوی بد نفس می شود دیابت است که سبب تجمع مواد کتونی در خون و خروج آن از هوای بازدمی است و بویی شبیه میوه های شیرین دارد و نمونه های دیگر بوهایی شبیه بوی موش، ماهی یا خون در حال تجزیه در نارسایی کبد و بوی شبیه ادرار و آمونیاک در نارسایی کلیوی است. بوی دهان در هنگام گرسنگی و روزه را بعلت متابولیک و سوختن چربیها و پروتئین های بدن می دانند که مواد بد بوی حاصل از متابولیسم آنها از راه تنفس دفع می شود. مصرف داروهای دارای گوگرد و نیتروژن و ویتامین های گروه B هم ایجاد فرآورده های فرار بد بو می کند که از راه ریه دفع می شود. مصرف بعضی مواد مانند الکل، سیگار، سیر و پیاز و ماهی هم سبب بوی بد دهان می شود که بیماری محسوب نمی شود و اما علل مرضی بوی بد دهان شامل کلیه بیماریهای دهان و لثه و دندان و زبان و لوزه است. بهداشت ضعیف دهان و باقیماندن ذرات غذایی بخصوص در افراد دچار عقب ماندگی ذهنی و اختلالات روانی سبب بوی بددهان می شود. تورم لثه، خونریزیهای مکرر و جزیی از لثه بواسطه تجزیه گلبولهای خونی توسط باکتریها بوی بسیار زننده ای ایجادمی کند و ممکن است علت آن سرطانهای خون مانند لوسمی ها باشد. پلاک های دندانی و پوسیدگی دندان و درشت و بزرگ بودن پرزهای زبانی که در بعضی افراد ذاتی و در بعضی موارد بواسطه مصرف آنتی بیوتیک حاصل می شود از علل بوی بد دهان است. زیرا لا به لای این پرزهای بزرگ و درشت محیط بی هوازی خوبی برای رشد میکروبها و قارچها و تجزیه و تخمیر مواد غذایی است.

خشکی دهان در سندرم سیکا یا بیماری شوگرن و سایر علل خشکی دهان مانند پرتو درمانی، مصرف داروهای مدر و داروهای آنتی کولینرژیک و بعضی داروهای اعصاب و گاهی کمبود بعضی املاح و ویتامین ها مانند B12 و اسیدفولیک و ویتامینها سبب بوی بد دهان می شود. بیماریهای غدد بزاقی مانند غده پاروتید و اوریون از علل بوی بد دهان می باشد. آشالازی مری و تومورهای مری و عفونت معده با هلیکوباکتر پیلوری و تریکوبزوار ( آنها که موی خود را کنده و می خورند) و فیستولهای گاستروکولیک در بیماری کرون از علل بوی بد دهان هستند اما یبوست هیچگونه اثری در ایجاد بوی بد دهان ندارد. بیماریهای راههای تنفسی مانند خرابی مخاط بینی در اثر مصرف کوکائین و بیماریهای تخریب کننده مخاط بینی مانند سل و سیفیلس و جذام و گرانلوم لتال ( نوعی لنفوم NK CELL) و بیماری وگنر و موکورمیکوزیس و عفونت های ریه و گیر کردن جسم خارجی در بینی اطفال از علل بوی بد نفس می باشند. که به حساب بوی دهان گذاشته می شود.

درمان در موارد مرضی مانند بیماریهای پنفیگوس و شوگرن و سایر بیماریها درمان بیماری اصلی است و اما در سایر موارد بسته به شدت بوی دهان جلوگیری از خشک شدن دهان و زبان و افزایش بزاق توسط نوشیدن آب، دهانشویه مکرر با آب یا سرم فیزیولوژی یا جویدن آدامس و دهانشویه و محلولهای ضد عفونی کاملا مفید است.

ماسکه کردن و پوشاندن بوی دهان با مواد خوشبو کننده بی فایده است و مخلوطی از بوی بد دهان و بوی خوشبو کننده ها معمولا معجون نامطبوعی ایجاد می کند. استفاده از ترکیبات کلروفیل بی حاصل است ولی محصولات محتوی روی و اسید آسکوربیک تا حدی مفید است .